પીપળના વૃક્ષને હિન્દુ ધર્મમાં ખૂબ જ પવિત્ર માનવામાં આવે છે. આ વૃક્ષની પૂજા કરવાનું કારણ પૌરાણિક કથાઓમાં મળે છે.
એક દંતકથા અનુસાર, લક્ષ્મી અને તેની નાની બહેન દરિદ્રા વિષ્ણુ પાસે ગયા અને પ્રાર્થના કરવા લાગ્યા કે હે ભગવાન! આપણે ક્યાં રહેવું જોઈએ? આના પર ભગવાન વિષ્ણુએ દરિદ્રા અને લક્ષ્મીને પીપળના ઝાડ પર રહેવા દીધા. આ રીતે બંને પીપળના ઝાડમાં રહેવા લાગ્યા.
સૂર્યોદય પહેલા પીપળના વૃક્ષની પૂજા ક્યારેય ન કરવી જોઈએ કારણ કે આ સમયે ધનની દેવી લક્ષ્મીની બહેન દરિદ્રા એટલે કે અલક્ષ્મીનો વાસ હોય છે. અલક્ષ્મીને ગરીબીની દેવી માનવામાં આવે છે અને તે જીવનમાં હંમેશા ગરીબી અને મુશ્કેલી લાવે છે. એટલા માટે સૂર્યોદય પહેલા પીપળની પૂજા ન કરવી જોઈએ અને ન તો આ વૃક્ષની નજીક જવું જોઈએ, આમ કરવાથી ઘરમાં દરિદ્રતા આવે છે. હંમેશા સૂર્યોદય પછી જ પીપળની પૂજા કરો.
ભગવાન વિષ્ણુ તરફથી આ વરદાન મળ્યું છે કે જે વ્યક્તિ શનિવારે પીપળની પૂજા કરશે તેને શનિના પ્રભાવથી મુક્તિ મળશે. તેમના પર લક્ષ્મીની કૃપા રહેશે. શનિના પ્રકોપથી ઘરની સંપત્તિનો નાશ થાય છે, પરંતુ જે શનિવારના દિવસે પીપળના વૃક્ષની પૂજા કરશે તેના પર લક્ષ્મી અને શનિની કૃપા હંમેશા રહેશે. ધર્મશાસ્ત્રોમાં પીપળના વૃક્ષને ભગવાન વિષ્ણુનો વાસ માનવામાં આવ્યો છે.
પદ્મપુરાણ અનુસાર પીપળના વૃક્ષની પ્રદક્ષિણા કરીને તેને નમસ્કાર કરવાથી ઉંમરમાં વૃદ્ધિ થાય છે. શનિની સાડે સાતી અને ધૈયાના સમયગાળા દરમિયાન, પીપળના વૃક્ષની પરિક્રમા અને પૂજા કરવાથી સાડે સાતી અને ધૈયાનો પ્રકોપ ઓછો થાય છે. શાસ્ત્રો અનુસાર પીપળમાં પિતૃઓની સાથે દેવતાઓ પણ નિવાસ કરે છે.
સ્કંદ પુરાણ અનુસાર પીપળના મૂળમાં શ્રી વિષ્ણુ, દાંડીમાં કેશવ, ડાળીઓમાં નારાયણ, પાંદડામાં ભગવાન શ્રી હરિ અને ફળમાં તમામ દેવતાઓ છે. તેથી જ પીપળના વૃક્ષની પૂજા કરવામાં આવે છે.
આ લોક માન્યતાના આધારે લોકો આજે પણ પીપળના ઝાડને કાપતા ડરતા હોય છે, પરંતુ એવું પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે જો પીપળનું ઝાડ કાપવું ખૂબ જ જરૂરી હોય તો તેને રવિવારે જ કાપી શકાય છે.
ગીતામાં પીપળની સરખામણી શરીર સાથે કરવામાં આવી છે.
‘અશ્વત્થમ પ્રાહુખ્યમ’ એટલે અશ્વત્થ (પીપળ)ને કાપવું એ શરીર પર હુમલો કરવા જેવું છે. વૈજ્ઞાનિક રીતે પણ પીપલ પ્રણવાયુનું કેન્દ્ર છે. એટલે કે પીપળનું વૃક્ષ પૂરતા પ્રમાણમાં કાર્બન ડાયોક્સાઇડ લે છે અને ઓક્સિજન છોડે છે.
સંસ્કૃતમાં તેને ‘ચાલદલતરુ’ કહે છે. પવન ન હોય ત્યારે પણ પીપળાના પાન ખસતા જોવા મળે છે. ‘પાટ સાડીના મન ડોલા’ – તુલસીદાસે મનની ચંચળતાને પીપળના પાનની હલનચલન સાથે સરખાવી છે, કદાચ પવનની થોડી હલચલને કારણે.
જ્યોતિષ શાસ્ત્ર અનુસાર પીપળના વૃક્ષની દરરોજ પૂજા કરવી જોઈએ, કારણ કે અલગ-અલગ દિવસે અલગ-અલગ દેવી-દેવતાઓનો વાસ હોય છે. આનાથી તમામ દેવી-દેવતાઓના આશીર્વાદ તો મળે જ છે, પરંતુ અક્ષય પુણ્ય પણ મળે છે. પીપળની પૂજા કર્યા પછી તેની પ્રદક્ષિણા કરવાથી તમામ પ્રકારના પાપોનો નાશ પણ થાય છે.
પિતૃઓના આશીર્વાદ મેળવવા માટે પીપળની પૂજા કરવી શ્રેષ્ઠ માનવામાં આવે છે. આ સાથે તેમના આશીર્વાદ મેળવવા માટે પીપળાના વૃક્ષો વાવવા જોઈએ, આમ કરવાથી ચારે બાજુ સકારાત્મક વાતાવરણ જળવાઈ રહે છે. ગીતામાં ભગવાન શ્રીકૃષ્ણે વૃક્ષોમાં પોતાને પીપળ ગણાવ્યા છે, તેથી પીપળનું વૃક્ષ વાવીને પુણ્ય ફળ મળે છે અને રોજ પીપળની પૂજા કરવાથી પિતૃદોષમાંથી મુક્તિ મળે છે.
પીપળનું ઝાડ ગુરુ ગ્રહ સાથે સંકળાયેલું છે અને ગુરુને સકારાત્મક ગ્રહ માનવામાં આવે છે. એટલા માટે પીપળના વૃક્ષની પૂજા કરવાથી સૌભાગ્યની પ્રાપ્તિ થાય છે.
(નોંધ: અહ્યા અપાયેલી માહિતી ધાર્મિક અને લોક માન્યતા પર આધારિત છે. આનું કોઈ વૈજ્ઞાનિક પુરાવો નાં હોઈ સકે. સામાન્ય હિત અને માહિતી ને ધ્યાન માં રાખીને અહ્યાં આ માહિતી ને અમે પ્રસ્તુત કરી રહ્યા છીએ.)
